Με τη χώρα να είναι γονατισμένη οικονομικά, κάθε συζήτηση γίνεται υπό το πρίσμα και στο φόντο της κρίσης, πολύ περισσότερο η συζήτηση για την αξιοποίηση του ορυκτού μας πλούτου. Οι Οικολόγοι Πράσινοι δεν αδιαφορούμε για την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας ούτε αποφεύγουμε να καταθέσουμε θετικές προτάσεις διεξόδου από αυτήν. Ανησυχούμε όμως έντονα γιατί βλέπουμε πως δεν έχουμε διδαχθεί από την εμπειρία και επαναλαμβάνονται οι ίδιες καταστροφικές συνταγές που μας οδήγησαν στη σημερινή οικονομική, περιβαλλοντική και κοινωνική κρίση. Βασική μας θέση είναι πως άλλο η δημοσιονομική εξυγίανση και άλλο η επίθεση στην κοινωνική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα.
Το 2011 ήταν μια χρονιά καταστροφική για τους περισσότερους οικονομικούς τομείς. Όχι όμως για τις μεταλλευτικές εξορυκτικές δραστηριότητες, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την προοπτική τους. Το 2011, παγκόσμιο έτος για τα Δάση, η ελληνική κυβέρνηση άνοιξε το δρόμο για χιλιάδες στρέμματα δασικών εκτάσεων να θυσιαστούν στο βωμό μεταλλείων και ορυχείων.
Αντίθετα, η κρίση είναι που άνοιξε με τέτοιο εκρηκτικό τρόπο τη συζήτηση για τον ορυκτό πλούτο της χώρας. Και οι απότομες αυτές εξελίξεις και αλλαγές γίνονται χωρίς ουσιαστικά να υπάρχουν θεσμικό πλαίσιο ή εθνικός χωροταξικός σχεδιασμός, χωρίς να έχει υπάρξει ουσιαστική σύγκριση οφέλους-ζημίας με άλλες εναλλακτικές επιλογές σε ό,τι αφορά την οικονομία, την κοινωνία και το περιβάλλον. Και όλα αυτά υπό το καθεστώς του μεταλλευτικού κώδικα αποικιοκρατικής νοοτροπίας που ισχύει από τα χρόνια της χούντας.
Για κάποιους ο ορυκτός -και γενικότερα ο φυσικός- πλούτος της χώρας είναι απλώς ένας οικονομικός πόρος που πρέπει να αξιοποιηθεί-εκποιηθεί προκειμένου η χώρα να αποσβέσει ένα σημαντικό κομμάτι του χρέους που την πνίγει και να σταθεί στα πόδια της. Για κάποιους άλλους, ο ορυκτός μας πλούτος είναι εθνικό κεφάλαιο και συγκριτικό μας πλεονέκτημα η αξιοποίηση του οποίου πρέπει να αποτελέσει βασικό εργαλείο ώστε η χώρα να απεξαρτηθεί από την ομηρεία της τρόικας.
Για εμάς, ο φυσικός πλούτος αποτελεί την υλική βάση για μακροχρόνια ευημερία και ακριβώς για αυτό πρέπει να διαφυλαχθεί. Δεν έχουμε καμία πολυτέλεια να προχωρήσουμε σε μη αναστρέψιμες επιλογές που θα υπονομεύσουν τη μελλοντική ευημερία μας.
Για εμάς, η εκμετάλλευση της "προίκας" του ορυκτού μας πλούτου δεν αποτελεί προτεραιότητα "δημόσιου συμφέροντος" που υπερισχύει κάθε άλλης. Αντίθετα, πιστεύουμε πως η Ελλάδα έχει άλλα συγκριτικά πλεονεκτήματα να αξιοποιήσει και τα οποία δεν υπονομεύουν ακριβώς την υλική βάση της ευημερίας μας.
Η λογική που αποτιμά το περιβάλλον και τους φυσικούς πόρους ως απλά οικονομικά μεγέθη, και μάλιστα με εντελώς βραχυπρόθεσμη ή αποκομμένη οπτική, οδηγεί στην πολιτική της ενθάρρυνσης των επενδύσεων με όρους fast track με κίνδυνο η χώρα να καταλήξει σε ένα συνδυασμό των καταστροφικά υπερδομημένων ισπανικών ακτών με την ανεξέλεγκτη εξορυκτική βιομηχανία της Λατινικής Αμερικής ή της Ανατολικής Ευρώπης.
Η εμπειρία από τις χώρες όπου έχει περάσει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, δείχνει πως η ληστρική εκμετάλλευση των φυσικών τους πόρων πάντα προβαλλόταν ως μόνη διέξοδος από την κρίση, χωρίς όμως αυτή να οδηγεί σε οικονομικά αποτελέσματα, ενώ οι πληγές στο περιβάλλον και την κοινωνία ήταν τεράστιες.
Δυστυχώς η Ελλάδα δεν είναι πολύ διαφορετική από τέτοιες περιπτώσεις και δεν είναι απαραίτητα σωστό να παραλληλίζεται με χώρες όπως η Αυστραλία ή ο Καναδάς. Χαρακτηριστικά, η ανεπάρκεια των κρατικών μηχανισμών ελέγχου δεν αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας για μια διαφορετική εξέλιξη με τήρηση αποτελεσματικών, διαφανών αλλά και νομότυπων διαδικασιών καθώς και συμμόρφωση με περιβαλλοντικές προδιαγραφές και υποχρεώσεις αποκατάστασης. Ακόμα και πριν το fast track, η αμέλεια και η καθυστέρηση της Πολιτείας είχε επιτρέψει σε μεταλλευτικές επιχειρήσεις να δραστηριοποιούνται σε προστατευόμενες περιοχές περιμετρικά του πυρήνα για τις οποίες δεν έχουν ακόμα καθοριστεί οι επιτρεπόμενες χρήσεις τους. Ο Μεταλλευτικός Κώδικας ερμηνεύεται ως επικρατέστερος της ελληνικής δασικής νομοθεσίας ή ακόμα και των ευρωπαϊκών πολιτικών για τις προστατευόμενες περιοχές. Το Δημόσιο φαίνεται να μην επιδιώκει να εισπράττει ποσοστό από την αξία των ορυκτών ή μεταλλευμάτων, αλλά ούτε ενοίκιο για την έκταση, και αυτό για δραστηριότητες ιδιαίτερα επιζήμιες για το περιβάλλον αλλά και τη δημόσια υγεία. Πόσο έτοιμη είναι η μηχανή του κράτους και της αυτοδιοίκησης για την έγκαιρη και αποτελεσματική ανταπόκριση σε περίπτωση ατυχήματος ή καταστροφής από ακραία φαινόμενα, τα οποία θα εμφανίζονται με συνεχώς αυξανόμενη συχνότητα και ένταση;
Δε θα αναφερθώ αναλυτικά στα ενεργειακά ορυκτά. Πρέπει όμως να πάψει η διαχρονική ευνοϊκή μεταχείριση του λιγνίτη ως «εθνικού καυσίμου». Αδειοδοτικά είναι ίσως πιο εύκολο να φτιάξει κανείς ένα λιγνιτικό σταθμό ή ένα λιγνιτωρυχείο από ότι ένα αιολικό πάρκο. Η προσπάθεια για φορολόγηση του λιγνίτη το 2006 ανατράπηκε από την ίδια Βουλή μόλις μια βδομάδα αργότερα. Για τα λιγνιτωρυχεία της η ΔΕΗ δεν καταβάλει τέλη εξόρυξης ενώ τα ανταποδοτικά τέλη στους ΟΤΑ είναι τα μισά από όσα προβλέπονται για τις ΑΠΕ. Η εκμετάλλευση υποθαλάσσιων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων είναι μια συζήτηση από μόνη της. Θα αρκεστώ να πω πως οι Οικολόγοι Πράσινοι είμαστε αντίθετοι με τις υποθαλάσσιες εξορύξεις για πετρέλαιο θεωρώντας πως το ρίσκο και τα συνολικά κόστη, περιβαλλοντικά και οικονομικά, είναι σαφώς μεγαλύτερα από τα αναμενόμενα οφέλη.
Ας μείνουμε όμως στην οικονομική διάσταση. Το βασικό χαρακτηριστικό της μεταλλευτικής δραστηριότητας είναι το ότι αποκλείει τη συνύπαρξη οποιασδήποτε εναλλακτικής μορφής ανάπτυξης (αγροκτηνοτροφία, τουρισμός) και μάλιστα διακινδυνεύει περισσότερες θέσεις εργασίας από όσες δημιουργεί. Ορισμένες φορές μάλιστα, στερεί φυσικούς πόρους από ευρύτερες περιοχές με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα το νερό.
Η κυβέρνηση και η αυτοδιοίκηση διαχρονικά δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ να συλλέξει σχετικά στοιχεία και να διαμορφώσει εναλλακτικές πολιτικές ανάπτυξης των περιοχών στις οποίες εντοπίζεται ενδιαφέρον για μεταλλευτικές δραστηριότητες.
Βασικό χαρακτηριστικό του αναπτυξιακού μοντέλου που ακολουθήσαμε δεκαετίες τώρα και το οποίο μας έφερε ως εδώ είναι η εγκατάλειψη των ορεινών περιοχών της χώρας. Αντίθετα, άλλες παρόμοιες ευρωπαϊκές περιοχές αναπτύχθηκαν οικονομικά εκμεταλλευόμενες πραγματικά και ποιοτικά συγκριτικά πλεονεκτήματά τους, παρόμοια με αυτά που συναντάμε και στη χώρα μας.
Ας ακολουθήσουμε λοιπόν την εμπειρία από επιτυχημένα παραδείγματα, ας μη γίνουμε χώρος υποδοχής επενδύσεων που θα ήταν ανεπιθύμητες οπουδήποτε αλλού, ας συνεκτιμούμε συνολικά τις επιπτώσεις μιας επένδυσης στα οικονομικά, περιβαλλοντικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δεδομένα μιας περιοχής, ας δοκιμάζουμε σήμερα και στην πράξη εναλλακτικά παραδείγματα και δυνατότητες.
Αυτό που χρειαζόμαστε σήμερα, περισσότερο από ποτέ στον καιρό της κρίσης, είναι ο επαναπροσανατολισμός της οικονομίας μας, η προτεραιότητα στη βιωσιμότητα και την ποιότητα ζωής. Γιατί αν μαζί με τα εισοδήματά μας χάσουμε και τα συλλογικά μας αγαθά θα είμαστε δυο φορές φτωχότεροι.
Τάσος Κρομμύδας
Εκπρόσωπος Τύπου των Οικολόγων Πράσινων
