Θαμμένα στερεά απόβλητα από τα προηγούμενα χρόνια ή διαρροές υγρών αποβλήτων που συνεχίζονται και σήμερα; Αυτό είναι το αίνιγμα στο οποίο οδηγούν τα συμπεράσματα της Τεχνικής Έκθεσης του ΕΜΠ σχετικά με την παρουσία εξασθενούς χρωμίου στον Ασωπό. Υπάρχει κάτι θαμμένο στο έδαφος κάτω από τις εγκαταστάσεις των τριών βιομηχανιών; Το απλούστερο που μπορεί να γίνει, τόσο για τη δημόσια υγεία όσο και για τη δημόσια εικόνα των εταιρειών, είναι οι αρχές να σπεύσουν και να λύσουν άμεσα το μυστήριο.
Μέχρι να το πάρουν απόφαση οι αρχές, το ThePressProject δημοσιεύει αυτούσια την Τεχνική Έκθεση του ΕΜΠ, με τα αποτελέσματα των δειγματοληψιών και ημερομηνία παράδοσης προς το ΥΠΕΚΑ Ιούλιος 2013. Η έκθεση αποτελεί μέρος πρόγραμματος, συχρηματοδοτούμενου από την ΕΕ, με τον τίτλο «Πρόγραμμα LIFE+ Χρώμιο στα υπόγεια νερά της λεκάνης του Ασωπού: τεχνολογίες και μέτρα αποκατάστασης». Φορείς είναι το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, το Πολυτεχνείο Κρήτης, η Ειδική Γραμματεία Υδάτων του ΥΠΕΚΑ, η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας και οι εταιρείες Intergeo, Alpha Mentor και η ισπανική FMC Foret. Το Life+ Charm ξεκίνησε το 2011 και το τελευταίο παραδοτέο έργο του αναμένεται τον Ιούνιο του 2015.
Η έκθεση αναφέρεται στα αποτελέσματα και τα συμπεράσματα από την «πραγματοποίηση δειγματοληψιών νερού από διάφορα υδροσημεία (γεωτρήσεις, πηγές, αγωγούς), με σκοπό τη δειγματοληψία και τη διερεύνηση της παρουσίας του Cr(VI) στο υπόγειο νερό της περιοχής».
Ας ξεκινήσουμε από το τέλος, από το τελικό συμπέρασμα της έκθεσης, διότι αυτό αλλάζει εντελώς τα δεδομένα στο ζήτημα του Ασωπού.
1. «Θαμμένα στερεά απόβλητα» με εξασθενές ή «υγρές διαρροές»
Προς το τέλος της, η έκθεση αναφέρει: «Το γεγονός ότι οι συγκεντρώσεις του Cr(VI) μειώνονται ραγδαία όσο απομακρυνόμαστε από τα σκάμματα οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η πηγή της ρύπανσης είναι πολύ κοντά στις γεωτρήσεις και στα σκάμματα. Πιθανές πηγές ανθρωπογενούς ρύπανσης που προκαλούν αυτή την υποβάθμιση της ποιότητας του υπόγειου νερού είναι είτε θαμμένα στερεά απόβλητα με υψηλή περιεκτικότητα σε εξασθενές χρώμιο ή/και υγρές διαρροές που, ακολουθώντας υπόγειες ροές, φτάνουν στο υπόγειο νερό» – η υπογράμμιση δική μας.
Αν πρόκειται για τη δεύτερη περίπτωση (υγρές διαρροές), τότε έχουμε να κάνουμε με μια βιομηχανία που ακόμα και σήμερα, δηλαδή μετά από όλον αυτό τον ντόρο με τον Ασωπό αλλά και το αλλαγμένο μετά το 2011 νομικό πλαίσιο, εξακολουθεί να πετάει τα υγρά της απόβλητα στον υδροφόρο ορίζοντα! Κάτι τέτοιο, πάντως, εκτιμούν οι ερευνητές του Life Charm , φαίνεται μάλλον απομακρυσμένο, δεδομένου ότι η περιοχή εδώ και χρόνια βρίσκεται υπό παρακολούθηση, τόσο από τους επιθεωρητές περιβάλλοντος όσο και από τα ΜΜΕ.
Αν πρόκειται πάλι για το πρώτο σενάριο, τότε μια βιομηχανία έχει στερεά απόβλητα θαμμένα μέσα στο χώρο των εγκαταστάσεων της! Σ’ αυτή την περίπτωση το πιθανότερο είναι η (παράνομη) ταφή να μη συνεχίζεται ως σήμερα. Μπορεί να αποτελούσε πρακτική του παρελθόντος που κάποια στιγμή σταμάτησε, χωρίς φυσικά να σταμάτησαν ταυτοχρόνως και οι συνέπειες για το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία…
2. Ανθρωπογενής η ρύπανση στον Ασωπό
Η έκθεση καταρρίπτει μία από τις βασικές γραμμές άμυνας των βιομηχανιών, μερικές εκ των οποίων εξακολουθούν να ισχυρίζονται ότι η ρύπανση από το χρώμιο μπορεί να μην είναι ανθρωπογενής. Η έκθεση δέχεται ότι σε ορισμένες περιπτώσεις η ρύπανση μπορεί να είναι γηγενής, αλλά στη συνέχεια ξεκαθαρίζει: «Ωστόσο, όπως όλα δείχνουν, οι συγκεντρώσεις του γηγενούς χρωμίου δεν αναμένεται ότι μπορούν να ξεπερνούν τα 100 μg/l – 150 μg/l».
3. Τιμές 160 φορές πάνω από το όριο!
Η έκθεση διαπιστώνει εξαιρετικά υψηλές τιμές τόσο στο ολικό όσο και στο εξασθενές χρώμιο. Στο μεν χρώμιο η τιμή φτάνει τα 8.680 μg/l (στις 17.4.2013), ενώ στο εξασθενές χρώμιο τα 7.270 μg/l. Και οι δύο ανώτατες τιμές αφορούν τη δειγματοληψία στα σκάμματα 1 και 2 (SKA-1 και SKA-2), εντός των εγκαταστάσεων της Pepsi.
Το όριο για το ολικό χρώμιο, όπως έχει τεθεί από Κοινή Υπουργική Απόφαση του 2011, είναι… 50 μg/l ενώ για το εξασθενές χρώμιο, «ύποπτο καρκινογενέσεων στον άνθρωπο» κατά την έκθεση Charm Life, το όριο για τα απόβλητα είναι 30 μg/l. Με άλλα λόγια, οι ανώτατες τιμές που βρέθηκαν για το χρώμιο και το εξασθενές χρώμιο είναι τουλάχιστον 160 φορές μεγαλύτερες από το επιτρεπόμενο όριο!
Για να δοθεί ένα μέτρο σύγκρισης, αξίζει να σημειωθεί ότι στο εισαγωγικό σημείωμα οι επιστήμονες του Life Charm αναφέρονται στο «σημαντικό πρόβλημα που έχει προκαλέσει πολλές ανησυχίες στους κατοίκους της περιοχής», δηλαδή στις «υψηλές συγκεντρώσεις εξασθενούς χρωμίου [...] στα υπόγεια ύδατα της ΥΛ του Ασωπού, που σε ορισμένες περιοχές εμφανίζουν συγκεντρώσεις εξασθενούς χρωμίου που φθάνουν τα 100 μg/l». Δηλαδή επιστήμονες και κάτοικοι κινητοποιήθηκαν από τιμές γύρω στα 100 μg/l, ενώ τα σημερινά ευρήματα φθάνουν τα 6.230 μg/l.
4. Η πηγή της ρύπανσης είναι στο τρίγωνο ΕΛΒΑΛ, ΑΡΜΟΣ, PEPSI
«Η παρουσία των σκαμμάτων με πολύ υψηλές συγκεντρώσεις Cr(VI) εντός των εγκαταστάσεων της PEPSI στα Οινόφυτα οδηγεί με βεβαιότητα στο συμπέρασμα της ύπαρξης ανθρωπογενούς ρύπανσης στην περιοχή που βρίσκονται οι εγκαταστάσεις των ΕΛΒΑΛ, ΑΡΜΟΣ και PEPSI. Η παρουσία παρόμοιων συγκεντρώσεων Cr(VI) στις γεωτρήσεις παρακολούθησης (INO-N) ανάντη των σκαμμάτων και εντός των εγκατάστασης της ΑΡΜΟΣ ισχυροποιούν το παραπάνω συμπέρασμα».
Η αναφορά στα ονόματα των τριών εταιρειών πρέπει να αντιμετωπιστεί με εξαιρετική προσοχή. Η έκθεση δεν καταλογίζει ρύπανση σε καμία από τις τρεις βιομηχανίες, όμως τοποθετεί στο χώρο με αρκετή ακρίβεια την πηγή της ρύπανσης.
Πάντως, ένας από τους ερευνητές που παίρνουν μέρος στο Life Charm εξηγεί στο TPP ότι «οι δραστηριότητες τόσο στην Pepsi όσο και στην ΑΡΜΟΣ δεν θα μπορούσαν να προκαλέσουν ρύπανση συμβατή με τα ευρήματα της έκθεσης. Οι παραγωγικές διαδικασίες των δύο αυτών επιχειρήσεων δεν δίνουν τέτοια πηγή ρύπανσης».
Η έκθεση αναφέρεται σε δειγματοληψίες που έγιναν στα σκάμματα της PEPSI και σε γεωτρήσεις παρατήρησης εντός της ΑΡΜΟΣ. Δειγματοληψίες δεν έγιναν όμως εντός της ΕΛΒΑΛ, παρότι η εταιρεία του Ομίλου Στασινόπουλου είναι η μόνη από τις τρεις στην οποία έχουν επανειλημμένα μετρηθεί υψηλές τιμές (δες έκθεση ΙΓΜΕΜ Απρίλιος 2013), ενώ συγκαταλέγεται στις 15 εταιρείες που διώκονται ποινικά για τον Ασωπό.
Το διαβιβαστικό
Η Τεχνική Έκθεση φέρει ημερομηνία Ιούλιος 2013, και το διαβιβαστικό έχει σφραγίδα 22/7/2013. Οι υπογράφοντες καθηγητές του ΕΜΠ, Δημήτρης Δερματάς και Δανιήλ Μαμάης διευκρινίζουν πως «η παρούσα ερευνητική εργασία βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη και για το λόγο αυτό τόσο τα δεδομένα όσο και τα συμπεράσματα που παρουσιάζονται εδώ θα πρέπει να θεωρηθούν ότι βρίσκονται ακόμα σε προκαταρκτικό στάδιο και είναι εμπιστευτικά, καθώς αναμένεται η πραγματοποίηση και άλλων δειγματοληψιών στο πλαίσιο του LIFE-CHARM».
Σύμφωνα με το διαβιβαστικό, η έκθεση παραδόθηκε σε τέσσερις παραλήπτες:
1. Στην Ειδική Γραμματεία Επιθεώρησης Περιβάλλοντος & Ενέργειας (ΥΠΕΚΑ)
2. Στο Δήμο Τανάγρας (δήμαρχος Βαγγέλης Γεωργίου)
3. Στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας (περιφερειάρχης Κλ. Περγαντάς, αντιπεριφερειάρχης Γ. Μουλκιώτης)
4. Στην Ειδική Γραμματεία Υδάτων, ΥΠΕΚΑ
Με την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, και ειδικότερα με την Περιφερειακή Ενότητα Βοιωτίας, και με τους ειδικούς επιθεωρητές περιβάλλοντος του ΥΠΕΚΑ, η ομάδα του ΕΜΠ είναι ούτως ή άλλως σε συνεργασία, αφού εκείνοι ήταν που στο πλαίσιο του προγράμματος Life Charm ζήτησαν τη συνδρομή της ερευνητικής ομάδας. (Δεν είναι η πρώτη φορά που οι επιθεωρητές περιβάλλοντος κινούν τις εξελίξεις. Το ίδιο έκαναν και με τη μελέτη που ανέθεσαν στο ΙΓΜΕΜ, την οποία το TPP δημοσίευσε πρόσφατα).
Όμως, τα ερωτήματα που τίθενται είναι:
α. Γιατί οι αρχές δεν δημοσιοποίησαν την έκθεση του ΕΜΠ; Ή, ακόμα, γιατί ερωτώμενες από παράγοντες της περιοχής απαντούσαν πως δεν έχουν λάβει την έκθεση;
β. Τι έκαναν οι αρχές από τη στιγμή που πήραν την έκθεση στα χέρια τους, και ιδίως η Περιφέρεια, η οποία αποτελεί ούτως ή άλλως εταίρο του Life Charm; Μπορεί η Περιφέρεια να μην είναι αρμόδια για την αδειοδότηση όλων των βιομηχανιών στην περιοχή του Ασωπού, έχει όμως αποκλειστικά τη ρητή αρμοδιότητα από τον νόμο 1650/1986 να διακόπτει την λειτουργία όλων των βιομηχανιών, όταν πληροφορείται (με οποιονδήποτε τρόπο) ότι αυτές ρυπαίνουν. Δεν όφειλε να προχωρήσει σε ενέργειες μετά από τόσο σοβαρά ευρήματα;
Νικόλας Λεοντόπουλος
ΠΗΓΗ www.thepressproject.gr
